میزان سطح آهن در بارداری، دو لبه تیغ

میزان سطح آهن در بارداری، دو لبه تیغ
نتایج مطالعه جدید محققان آمریکایی حاکی از آن است که سطح بالای آهن سرم در زنان با خطر بیشتر ابتلا به دیابت بارداری همراه است. این مساله توصیههای کنونی را در مورد مصرف مکملهای آهن در دوران بارداری زیر سوال میبرد. نتایج این مطالعه به صورت آنلاین در تاریخ 10 نوامبر در Diabetologia منتشر شده است.
محققان در این مطالعه دریافتند، زنانی که در تریمستر دوم بارداری، در گروه چارک بالایی برای بیومارکرهای آهن قرار میگیرند، در حدود 5/2 درصد بیشتر از زنانی که در ته جدول قرار میگیرند، در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند. البته محققان فکر میکنند مکملهای آهن، به جای آنکه دلیل ایجاد دیابت بارداری باشند، کمک کننده برای ایجاد آن هستند. به این ترتیب، میتوان نتیجهگیری کرد که زنان باردار باید از نظر سطح آهن غربالگری شوند و مکملهای آهن، فقط در صورتی که کمبود آهن در زن باردار وجود داشته باشد، تجویز شود.
محققان در ادامه ذکر میکنند که سطح بسیار بالای آهن، مانند سطح بسیار پائین آهن، آسیبرسان است و زنان باردار اغلب به سطح پائین آن و عوارض جانبی مرتبط با آن، حساس هستند. اما گایدلاینهای مختلف در مورد توصیههای خود در زمینه تجویز آهن در بارداری با هم تفاوتهایی دارند. گایدلاینهایی که از سوی کالج زنان و مامایی آمریکا منتشر میشود، توصیه کردهاند که فقط در صورت لزوم و در موارد کمبود آهن، غربالگری و درمان با آهن انجام شود. اما دیگر گروهها، از جمله سازمان جهانی بهداشت و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای ایالات متحده، استفاده روتین را از مکملهای آهن در دوران بارداری توصیه میکنند.
نتایج چند مطالعهای که قبلا در زمینه وضعیت سطح آهن در بارداری و خطر دیابت بارداری منتشر شده تناقضاتی با هم دارند. اما در مطالعه جدید که به صورت مورد شاهدی انجام شده، محققان 107 زن مبتلا به دیابت بارداری و 214 زن باردار را بدون دیابتبارداری به عنوان گروه کنترل، مقایسه کرده و آنها را براساس سن، نژاد/قومیت، و هفته بارداری که در آن خون جمعآوری شده، همسانسازی کردند.
زنانی که در این مطالعه بررسی شدند، قسمتی از کوهورت آیندهنگر و چند مرکزی (NICHD Fetal Growth Studies) بود که در فاصله سالهای 2009 و 2013 وارد مطالعه شدند. از نقاط قوت این مطالعه، نمونهگیریهای خونی طولی است که فرصت منحصربهفردی را برای ارزیابی بیومارکرهای آهن، هپسیدین و فریتین، در طول بارداری و خطر ابتلا به دیابت بارداری، با توجه به تریمستر بارداری، فراهم میآورد.
مارکرهای مورد نظر بهطور طولی و برای 4 بار در دوران بارداری اندازهگیری شدند، دو بار قبل از تشخیص دیابت بارداری (هفته 10 تا 14 و 15 تا 26 بارداری) و دو بار هم پس از آن (هفته 23 تا 31 و 33 تا 39 بارداری) تشخیص دیابت بارداری از مدارک پزشکی و براساس نتایج تست تحمل گلوکز خوراکی گذاشته شد.
غلظتهای هپسیدین در طول هفتههای 15 تا 26 بارداری، در زنان مبتلا به دیابت بارداری در مقایسه با زنانی که دیابت بارداری نداشتند، 16 درصد بیشتر بود. این اختلاف از نظر آماری معنیدار و بهطور مثبتی با خطر دیابت بارداری مرتبط بودند. نسبت شانس برای بیشترین در مقابل کمترین چارک 61/2 محاسبه شد. این عدد پس از تعدیل از نظر شاخص توده بدنی و دیگر فاکتورهای خطر دموگرافیک و ماژور به دست آمد.
نتایج مشابه برای سطح فریتین نیز به دست آمد. نسبت شانس برای ابتلا به دیابت بارداری، برای بالاترین در مقابل کمترین چارک، در تریمستر اول 43/2 و برای هفتههای 15 تا 26 نیز 95/3 به دست آمد.
همسو با این دو بیومارکر، محققان به مارکر sTfR نیز نگاهی انداختند و نسبت sTfR را به فریتین به دست آوردند. این نسبت هم نیاز سلولار آهن و هم فراهمزیستی ذخایر آهن بدن را نشان میدهند که ارتباط معکوسی هم با خطر ابتلا به دیابت بارداری دارند.
محققان نتیجهگیری میکنند که «ذخایر بیشتر آهن مادری ممکن است نقشی در ابتلا به دیابت بارداری و شروع آن در همان تریمستر نخست بارداری داشته باشد.»
نتایج به دست آمده هم از نظر بالینی و هم سلامت عمومی اهمیت دارند و پزشکان را موظف میکند تا وضعیت سطح آهن را در مادران باردار بهطور مرتب تحت نظر داشته باشند و از ابتلای آنها به دیابت بارداری پیشگیری کنند.
البته نتایج به دست آمده بدان معنی نیستند که هر زنی که در دوران بارداری مکمل آهن مصرف میکند، حتما مبتلا به دیابت بارداری میشود. ارتباطی که دیده شد، هم در اوایل و هم در اواخر بارداری بود. این مساله بدان معنا است که اگر قرار بود آهن علت بروز دیابت بارداری باشد، پس باید با مصرف بیشتر آن، خطر ابتلا هم بیشتر شود که اینگونه نبود. پس میتوان نتیجهگیری کرد که آهن یک عامل کمک کننده است و نه یک عامل مسبب.