مشکلات مواد موجود در فرآورده های ضدآفتاب

ضدآفتاب، فرآوردۀ مراقبت از بدن است که افراد لایۀ ضخیمی از آن ر به طور مستقیم روی سطح وسیعی از سطح بدن می مالند و در طول روز مکررتجدید میکنند؛ بنابراین مواد موجود در این فرآورده ها نباید تحریک زا و آلرژن باشند و درعین حال بدون تولید متابولیتهای سمی بتوانند اثر محافظت کنندگی قوی در برابر پرتو فرابنفش نور خورشید داشته باشند.

گاهــی افــراد ممکن اســت مواد موجــود در فرآوردههای اســپری ضدآفتاب را استنشــاق کرده یا ضدآفتاب مالیده شده روی لب را ببلعند؛ به همین دلیل این مواد نباید برای ریه و ســایر اندام های داخلی بدن خطرناک باشند؛ همچنین در ضدآفتابها به طورمعمــول از افزایندههای نفوذ بــرای کمک بــه نفوذ فرآورده به ســطح پوست استفاده میشــود؛ درنتیجه بسیاری از مواد شــیمیایی موجود در ضدآفتابها از سطح پوســت وارد بدن شــده و در خون، شیر مادر ونمونه های ادراری یافت میشوند. با توجه به نکات گفته شــده هم اکنون  سازمان غــذا و داروی امریکا (FDA )تغییــرات زیادی در چگونگی ارزیابــی ایمنی مــواد موجود در فرآورده های ضدآفتاب پیشــنهاد داده اســت. بــه درخواســت و پیشــنهاد FDA تمامی مواد ضدآفتاب موجود و هم مــواد جدید باید به طور مســاوی ازنظر بی خطری آزمایش شــوند. این آزمایشهــا شــامل اندازه گیری میــزان نفوذ این مواد به پوســت و بررســی ایجاد اختلالات اندوکرین، ســرطان یا ســایر مشــکلات برای سلامت افراد میشود.

FDA بــه صنایــع تولیدکننــدۀ فراورده هایضدآفتاب اعــلام کرده اســت فقــط دو ماده ضدآفتاب شــامل زینــک اکســاید و تیتانیوم دیاکســید ازنظر ایمنــی و اثربخشــی تأیید شــده اند؛ ولی در رابطه با دوازده ماده ضدآفتاب دیگــر هنوز اطلاعات کافی ازنظــر ایمنی آنهاً  موجود نیســت . مخصوصا نگرانی FDA در مورد جذب زیاد ماده اکسی بنزن ۰(Oxybenzone )ازطریق پوست و اثرات منفی آن روی هورمونها و افزایش جذب پوســتی آن در بچه ها افزایش یافته است. برخی مطالعــات آزمایشــگاهی نشــان دادهاســت بعضی از فیلترهای شــیمیایی اشعه UV فعالیت هورمونها را در بــدن تقلید میکنند؛ همچنین پزشکان حساسیتهای پوستی ناشی از اســتفاده ضدآفتاب را بارها گزارش کرده اند. مواد مؤثــر موجود در فرآورده هــای ضدآفتا که شامل فیلترهای معدنی و شیمیایی در برابر اشعه UV هســتند، پوست انسان را از اشعه های خطرناک محافظت میکنند. هرکدام از این مواد از طریق مکانیسم جداگانه ای پوست را در برابر اشعۀ خورشید حفاظت میکنند. اکثر فرآورده های ضدآفتــاب حاوی فیلترهای شیمیایی هستند. این فرآورده ها به طورمعمول حاوی ترکیبــی از 2 تــا 6 ماده مؤثر، شــامل اکســی بنزن، آووبنــزن(avobenzone) اکتی سالات(octisalate ،)اکتوکریلــن )(oc-tocrylene ،)هوموســالات (homosalate ) و اکتینوکســات (octinoxate )هســتند. در ضدآفتابهــای معدنــی از مواد مؤثــر زینک اکساید یا تیتانیوم دیاکسید استفاده میشود. تعداد انگشت شــماری از این محصولات حاوی مخلوطی از زینک اکساید با فیلترهای شیمیایی هستند. FDA از اواخــر دهــه 70 میــادی ارزیابــی بی خطری مواد مؤثر موجــود در ضدآفتابها را بدون بررســی خطرات احتمالی آنها آغاز کرد. در فوریه ســال 2019 ،FDA مونوگراف نهایی ضدآفتاب را منتشــر کرد که شــامل اطلاعات ناکافی در رابطه با مطالعات بیخطری 16 -12 فیلتر ضدآفتاب بود. این مواد در امریکا به عنوان مواد مؤثر ایمن و کارا در نظر گرفته میشــوند. این 12 مــاده مؤثر کــه به عنوان فیلتر اشــعه فرابنفش اســتفاده میشوند، شامل اکسی بنزن اکتینوکســات، اکتی ســالات، اکتوکریل – هوموسالات و آووبنزن و … است. مطابق گــزارش نهایــی FDA ،تقریبــا تمامی این مواد مؤثر ضدآفتــاب، اطلاعات و داده های مبنی بر جذب و بی خطری را یا ندارند یا ناکافی هستند؛ همچنین بر اساس این گزارش خطرات اســتفاده از پارا آمینوبنزوئیــک اســید (پابا)  و ترولامین سالیسیلات ( alicylate STrolamine ) نســبت به منافع آنها بیشتر است؛ بنابراین پابا در دســتۀ مواد خطرناک ( Unsafe )قرار گرفت. مونوگراف FDA ،فقط زینک اکساید و تیتانیوم دیاکســید را در محصــولات ضدآفتاب تأیید میکند. ســازمان حفاظت از محیط زیســت دانمارک بیخطــری مواد مؤثــر ضدآفتاب را در ســال 2015 بررســی کــرد و نتیجه گرفــت در این زمینه اطلاعات کافی و مقبولی وجود ندارد. در شــانزده مطالعه از نوزده مطالعۀ انجام گرفته در رابطه با مواد مؤثر ضدآفتاب، اطلاعاتی که منجر به بروز سرطان شــود یافت نشد. این مطالعات نشــان دادند چندین ماده شیمیایی موجود در ضدآفتابها با هورمونهای جنسی یا تیروئیدی برهم کنش دارند؛ بااینحــال در این زمینه نیز
اطلاعــات کافی که خطرات احتمالی ناشــی از اختلال هورمونی را ثابت کند وجود ندارد. بیشــترین نگرانی در مورد اکســیبنزن وجود دارد کــه واکنش آلرژیک پوســتی را ناشــی میشود. مطالعات آزمایشگاهی نشان میدهند اکسیبنزن اســتروژنی ضعیف اســت و اثرات آنتیآندروژنیک دارد. مرکز کنترل و پیشگیری بیماریهــا در امریــکا بهطــور مرتــب اثرات اکسیبنزن را در بیش از 96درصد آمریکاییها بررسی میکند. شــرکت کنندگان در این مرکز از ضدآفتاب حــاوی غلظت زیاد اکســیبنزن مکرر استفاده میکنند. در ارزیابیای که درباره کودکان آمریکایی انجام شد، محققان دریافتند پسران بزرگسالی که اکسیبنزن در بدن آنها زیاد بود، مقدار تستوســترون آنهــا به مقدار زیادی کمتر بود. ســه بررســی دیگر ارتباط قوی بیــن حضور اکســیبنزن در بدن در دوران بارداری و اثرات آن در نوزادان را گزارش دادهاند. دریکی از آنها مشخص شــد که زمان بارداری را در زنان باردار جنین پسر کوتاه میکند. دو بررسی دیگر تولد نوزادان پســر با وزن زیاد و نوزادان دختر با وزن کم را گزارش کردند. در تحقیقــی داوطلبــان لوســیونی حــاوی اکسی بنزن به همراه دو ماده مؤثر دیگر استفاده کردند. محققان ازنظر آماری کاهش معناداری در مقــدار تستوســترون در آقایان بــه همراه افزایش B inhibin( هورمون جنســی مردان) را گزارش کردند. بر اســاس آخرین مونوگــراف FDA در رابطه با محصولات ضدآفتــاب، برای اندازه گیری میزان خطرات ناشــی از اکســی بنزن بــه مطالعات بیشــتری نیاز اســت. مقالات موجود نشــان میدهند اکســی بنزن به مقدار زیادی از طریق پوســت جذب شــده و وارد جریان خون بدن میشود. جذب اکســی بنزن نگران کننده است؛ زیرا عامل اختلال در فعالیت اندوکرین اســت. برای اثبات ارتباط دقیق بین این ماده با اختلال هورمونی در کودکان و بزرگسالان به مطالعات بیشتری نیاز است. سازمان محیط زیست امریکا Environmental Working Group)EWG)از مصرف کنندگان خواســته است تا از مصرف فرآورده های حاوی اکسی بنزن پرهیز کنند. محققــی بــه نــام Marganet Schlumpf از دانشگاه زوریخ روی تأثیر چهار ماده مؤثر فیلتر ضدآفتاب دیگر به همراه اکســی بنزن بر شــیر مادران سوئیسی مطالعه کرده است. نتایج نشان میدهــد در 85درصد نمونه های شــیر مادران بررسی شــده حداقل یک ماده مؤثر شــیمیایی ضدآفتاب وجود دارد. سمیت مواد مؤثر ســؤالاتی که در مورد با هر فراوردۀ ضدآفتاب باید بپرسیم:

•    آیا مواد شیمیایی موجود در آن از پوست نفوذ کرده و به بافتهای زنده میرسد؟
•    آیا در سیســتم هورمونی اختالل ایجاد میکند؟
•    آیا در سیســتم تولیدمثــل و تیروئید اثر دارد؟
•    آیا منجر به حساسیت پوستی میشود؟
•   اگر استنشــاق شــود چه اثراتی بر جای میگذارد؟
•    آیا احتمال وجود ســایر سمیتها در اثراستفادۀ مکرر وجود دارد؟

اختلالات هورمونی

چنــد فیلتر ضدآفتــاب شــیمیایی رایج باعث ایجاد اختلال در سیســتم هورمونی میشوند. تعــداد زیــادی از مطالعات حیوانی و ســلولی نشان داده است مواد شــیمیایی از طریق تغییر در هورمونهای جنســی و تیروئیــدی اثرات زیان باری روی سیستم تولیدمثل دارند. مطالعــات حیوانی نشــان داده اســت پس از
اســتفاده از اکســی بنزن و اکتی نوکسات تعداد اســپرمها کاهش مییابد یا عملکردشان دچار اختــلال  میشــود؛ همچنین در مــوش ماده باعث تغییر ســیکل تولیدمثل شده است. اخیرا محققان دانمارکی گزارش کردند هشــت عدد از ســیزده ماده مؤثر شیمیایی ضدآفتاب که در امریکا تأییدیه دارند، در مطالعات آزمایشگاهی در مسیر سیگنال ســلولی در سلولهای اسپر  آقایان اثر دارنــد که میتوانند میــزان باروری مــردان را کاهش دهنــد. به دلیــل اینکه اکثر مطالعات بی خطری روی حیوانات انجام شــده است، نظر دادن در مورد اثر استفاده از این مواد بر سلامت انسان مشکل است.
عــلاوه بر ارتباط مســتقیم بین اکســی بنزن و سطوح تستوســترون در بزرگسالان، گروه از محققان در آلبانــی، در کلینیکهای نازایی ارتباط بین غلظــت زیاد بنزوفنــون و کاهش توانایی بــاروری در مردان را اثبــات کردهاند. مردانی که تماس بیشــتری با بنزوفنون 2 و 4 – هیدروکسی اکســی بنزن داشتند اسپرم هایی با کیفیت کمتری داشتند؛ همچنین تماس مکرر با اکسی بنزن و ســایر مشتقات آن خطر ریسک ابتلا به اندومتریوز در زنان را افزایش میدهد.

ضدآفتابهای معدنی

فرآورده های ضدآفتاب معدنی از زینک اکساید و تیتانیوم دی اکسید تشکیل میشوند که عموما به شــکل نانوذره فرموله میشوند. شواهد نشان داده اســت هیچیک از ذرات زینک یا تیتانیوم از پوست نفوذ نکرده و به بافتهای داخلی بدن نمیرســند؛ بنابراین ضدآفتابهــای معدنی از ضدآفتابهای شــیمیایی ایمن تر هستند. باید در صنعت آرایشــی از مواد معدنی کوتشده با مواد شیمیایی خنثی اســتفاده شود تا فعالیت نوری(Photoactivity )را کاهش دهند؛ در غیراین صورت، ممکن است مصرف کنندگان دچار آسیبهای پوستی شوند. ســازمان غذا و دارو باید گایدلاینهایی تنظیم کرده و محدودیتهایی در اســتفاده از زینک و
تیتانیوم در فرآوردههای ضدآفتاب تعیین کند تا خطرات احتمالی را در میان مصرف کنندگان کاهش یافتــه و اثر حفاظت کنندگــی آنها را افزایش یابد.

مواد جانبی
ســازمان FDA باید به ســایر مــواد موجود در ضدآفتاب نیــز که به نام مواد جانبی شــناخته میشوند، توجه زیادی کند؛ زیرا حدود 50 تا 70 درصد هر فرآوردۀ ضدآفتاب را شامل میشوند. ماده نگهدارندۀ متیل ایزوتیازولینون به تنهایی یا به صورت ترکیب با ماده نگهدارندۀ شیمیایی دیگری به نــام متیــل کلــرو ایزوتیازولینون استفاده میشــود. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اســت متیل ایزوتیازولینــون تحریک زا و آلرژن پوست اســت. در طی چند دهه گذشته
پزشکان آلرژیهای شدید پوستی بر اثر مصرف این ماده گزارش کردهاند. اغلب این آلرژیها در کودکان بوده اســت. در مطالعه ای که در سال 2014 منتشر شد، مواد جانبی و 152 محصول مراقبت بدن کودکان که برچسب هایپوآلرژنیک (Hypoallergenic )روی آنهــا زده شــده بود بررسی شد و مشــاهده شد که در سی محصول آن از ماده متیل ایزوتیازولینون اســتفاده شده است. در سال 2013 امریکا این ماده را بهعنوان ماده آلرژن سال معرفی کرد. در ســال 2015 ،پژوهشگران از پانزده کلینیک کانادا و امریکا افزایش شــدید حساسیت به این مــاده در بیماران را گزارش کردند. اســتفاده از متیل ایزوتیازولینون در ضدآفتابها رایج است که نگران کننده اســت؛ زیرا مصرف کنندگان در اثر استعمال ضدآفتاب و تجدید آن روی سطح وسیعی از بدن، غلظت زیادی از این ماده را وارد بدن  خود میکنند.در مارس سال 2015 ،کمیتۀ علمی بی خطری مصرف کننـدگان اروپایـ ی  ESCCS )Euro-pean Scientific Committee on Consumer Safety)
اعــام کــرد هیــچ غلظتــی در مواد شیمیایی استفادهشده در فرآوردههای آرایشی بیخطر نیســت؛ بااین وجود هنــوز ماده متیل ایزوتیازولینــون در امریکا مجــوز مصرف دارد. در ســال 2014  CIR )Cosmetic IngredientReview  ) به کارخانه ها اعلام کــرد ماده متیل ایزوتیازولینون برای اســتفاده در فرآورده های
مراقبت از بــدن، تا زمانی که علائم آلرژی ایجاد نکند بیخطر است. ازآنجاییکه FDA قدرت قانونی اندکی در کنترل بیخطری مواد جانبی فرآورده های آرایشی دارد تاکنون نتوانسته اســت کاری انجام دهد؛ فقط توانســته اعلام  کند که از بین مواد استفاده شده دوازده ماده شیمیایی خطرناک هستند. ســازمان حفظ محیط زیســت امریــکا توصیه میکنــد ســازمان غــذا و داروی امریــکا باید دســتورالعمل هایی برای ارزیابــی بی خطری تمامــی مــواد استفاده شــده در فرآورده های ضدآفتاب تبیین کند تا اطمینان حاصل شــود هیچیک از آنها به پوست آسیب نمی رسانند یا سایر اثرات سمی را ایجاد نمیکنند.