سویا از هزار سال پیش در ژاپن استفاده میگردد. درحال حاضر ،حدود 850هزار تن سویا به صورت خام به عنوان غذا در ژاپن مصرفمیشود . شیوع پایین سرطان سینه و پروستات,بیماریهای قلبی و گرگرفتگی در ژاپن در اوایل دهه نود میالدی به چشم آمد که می تواند به اثر علت پیشگیری کننده مصرف سویا دربیماریهای مزمن این چنینی باشد. مصرف سویادر جهان درحال رشد است و در آمریکا بیشترازقبل کشت میشود.
ترکیبات مؤثر سویا بسیارند اما ایزوفالونها(IF ),مهمترین ترکیب شــیمیایی بوده کهاثرات مشابه استروژن دارند.
لیگنانها ،گروهی دیگر ازاستروژنهای گیاهی بودهکه در رژیم ژاپنی ها دیده میشــود. ایزوفالون ها (IF ),در طبیعت کم یافت می شــوند و به صورت فیزیولوژیــک مقادیر محــدودی از آنها فقط در
دانه سویا و غذاهای مشــخص این خانواده یافت میشود، هرچند گیاهان دیگر نیز این ترکیبات را شامل میشوند. مصرف روزانه آن ها در میان نژادغیر آسیایی کمتر از3 میلی گرم تخمین زده شده است درحالیکه در ژاپنیها و چینیها ،حدود 40 میلی گرم و بیشتر است. طبق تحقیقات انجامشده مصرف ایزوفالون هــا(IF ), در ژاپنیها ،20-40 میلی گرم در روز اســت که به طــور قابل توجهی بیشتر ازفلالونوییدها می باشد.
اکوئولپ (Equol ) یک ترکیب ایجاد شــده از دانه سویا توسط باکتری هاســت. اکوئول تنها %20 توســط غربیها و%50 توســط ژاپنیها تولید میشــود و به عنوان ترکیبی مؤثر و ســود رسان
معرفی شده است.
اپیدمیولوژی
بروز کمتر مرگومیر ناشــی از ســرطان سینه بیماریهای قلبی عروقی و علائم دوران یائسگی در زنان ژاپنی در مقایســه با نژاد قفقاز مشاهده میشــود. اســتروژنهای گیاهی مثل ســویا و ترکیبــات حبوبات که شــامل لینــگان ها بوده به عنوان عامل پیشــگیریکننده سرطان سینه و نیز ســرطانهای کولون،رحم و پروستات توصیه شده اند. در زنان اگر رژیم شامل سویا قبل از بلوغ یا نوجوانی آغاز شود، به احتمال بیشتری سودمندخواهد بود. این یافته ها توسط نتایج مطالعات روی مهاجــران ژاپنی در برزیل و هاوایی تایید شــده
اســت . ما با بانک اطالعاتی خود، مصرف فاکتور مؤثر غذایی(FFF )را اندازه گرفتیم و ارتباط آنها با وضعیت ســامت به خصــوص در زنان ژاپنی میانسال را بررســی کردیم. مصرف سالانه IFها
و دیگر ترکیبــات گیاهی با نمونه 135 زن حوالی یائسگی ژاپنی اندازه گیری شد. آنالیز فاکتورها و
رگرسیون لجستیک انجام شد و رابطه بینFFF ها و ســوابق قبلی بیماریها بدست آمد. 14 تا از
17 FFF همانند ســن و BMI و وضعیت یائسگی هر دو همبستگی مثبت و منفی را با سابقه قبلی
فشار خون، دیابت، میگرن، آلرژی و سندرم های یائسگی نشــان دادند. تعدادی از مطالعات نشان
دادند که شــیوع کمتر ســرطان پروستات و نیزهایپرتروفی خوشخیم پروســتات در آســیا به
مصرف بیشتر استروژنهای گیاهی وابسته است.در بیشتر مردان آســیایی ،سطوح استروژنهای
گیاهی چندین برابر بیشتر از مردان اروپایی است.اکثر نتایج اپیدمیولوژیک، تا حدودی بحث برانگیز
بوده اند به دلیل این که تعیین کننده های ســطح IF پالسما و الکتروالکتون در کشورهای مختلف
بسیار متفاوت بوده است. توانایی تولید اکوئول (Equol)باعث سردرگمی و
نابسامانی در آنالیز اپیدمیولوژیک دادهها میشود. یک مطالعه عظیم که در آن سرم منجمد ذخیره
شده برای آنالیز فراهم بود، به طور واضح اثر وابسته به دوز پیشگیری کننده IFها در سرطان پستان را
نشان داد. در مقایسه با افراد چارک پایینی مصرفIF نسبت شانس (OR)افراد چارک بالایی ،46.0
بود و اثر معکوس آن در زنان یائسه ،قوی تر بود.
مداخله بالینی تصادفی و متاآنالیز
- گر گرفتگی و عالئم یائسگی
گرگرفتگــی حدود هفتــاد درصد زنــان اروپا و آمریــکای شــمالی را تحت تاثیر قــرار میدهد درحالیکه در ژاپن و آفریقای جنوبی تنها پنج تا هیجده درصد زنان یائسه، آن را تجربه میکنند.
در ســال 1991 ،Adlercreutz، پیشنهاد داد کهشــیوع پایین گرگرفتگی در ژاپن ممکن اســت تا حدودی به دلیــل مصرف بالاتر غذاهای حاوی ســویا باشــد. ازآنپس، بالای 50 مداخله برای
گرگرفتگی و بررسی اثر تولیدات حاوی IFها بر آن انجام شده است. اثر نوعی مکمل اکوئول جدیــد ( s-equol)روی نشــانه های گرگرفتگی در یائســه ها توسط یک مطالعه دوســر کــور تصادفی بــرای 12 هفته روی124 زن ژاپنی 40 تا 59 ســال بررسی شد. آنها بهصورت تصادفی به سه گروه تقسیم شدند
- دارو نما
- اکوئول 10mg در روز
- اکوئول 10mg سه بار در روز.
IF رژیم غذایی به 20میلی گــرم در روز کاهشداده شــد. IFهاهیــچ تغییــری در هورمون LH و FSHو گلوبولین متصل شــونده بــه هورمونجنســی (globulin binding_hormone sex )ایجاد نکردند. درمان با استروژن گیاهی به خوبیتحمل شــد و هیچ تغییری در آنزیمهای کبدی، کراتینین و شاخص توده بدنی و فشار خون ایجادنشــد. نمرات اضطراب تولیدکنندههای اکوئول به طــور قابلتوجهی کمتر از ســایرین بود. پس از مداخله3-EQ ، افراد پیش یا پس از یائســگی که تولید اکوئول نداشته اند، کاهش قابل توجهی در تمامی عالئم یائسگی نشــان دادند. از جمله تنش و اضطراب، افسردگی، خستگی و نیز بهبودوضعیت روانی. مداخله ما بر زنان جوان با استفاده از قرصهــای40,20mg)IF ) طولانی شــدن مختصر در سیکل قاعدگی را نشان داد.
- استخوان
اثر متقابل مثبــت IFها و ورزش بر اســتخوان ومتابولیســم چربی در زنان یائســه ژاپنی در یک مورد مداخله تصادفی با دارونما نشــان داده شدهاســت. آنالیز دادههای 1240 زن یائســه نشان
داد که مصرف روزانــه میانگین 82 میلی گرمIFســویا (فرم آگلیکون aglycone )برای 6-12 ماه، به طور قابل توجهی ،تراکم استخوان ستون فقرات را ۳۸.۲ درصد نســبت به گــروه کنترل افزایش
میدهد. همچنین مکمل های حاوی IF سویا نیز تراکم استخوان ســتون فقرات کمری را در زنان یائسه افزایش میدهند.
- پروستات
اســتروژنهای گیاهی به عنــوان کاهش دهنده ریسک ســرطان پروستات توصیه شــدهاند اما اطالعاتی مبنی بر اینکه چگونه مکمل استروژن گیاهی خوراکی سطح استروژن بافت پروستات را تحت تاثیر قرار می دهد موجود نیست. بروز پایین سرطان پروســتات در آســیا میتواند مربوط به مصرف IFها باشد.
- فشارخون
Taku یــک بازبینی سیســتماتیک و متا آنالیز انجام داد تا اثر مکمل های IFســویا بر فشار خون سیستولی و دیاســتولی بالغین را مشخص کند.آنها چهارده مداخله تصادفی را که شــامل 789شرکت کننده بود را انتخاب کردند. مصرف روزانه 25میلی گرم IFســویا برای 2 تا24 هفته به طور قابل توجهی، فشارخون سیستولی را کاهش داد.(mmHg 92.1 نسبت به فشار خون نرمال در ده نفر دریافت کننده دارونما ) مطالعات بیشتری لازم است تا فاکتورهای مرتبط با اثرات IFهای سویا بر فشار سیستولی خون و اثر آن بر بیماران مبتال به فشارخون مشخص شود.
- LDL کلسترول
متا آنالیز ده مداخله با اطلاعات مفید نشــان دادکه میانگین 70میلی گرم IFسویا در روز به تنهایی کاهش مختصری در کلســترول و در LDL زنان یائسه داشت. پروتئین سویا که شامل IFافزوده بود نیز وضعیت پروفایل لیپید ها را به طور قابل توجهی بهبود بخشید. کاهش LDL و کلسترول در افراد با کلسترول بالا نسبت به افراد با کلسترول طبیعی بیشتر بود ولی HDL و تری گلیسرید را تغییر نداد.
مکمل
انجمن یائسگی شــمال آمریکا(NAMS )در سال 2010 تشــکیل شــد و تالش کرد تا یافته هایبالینی و پایه مرتبط با ریســک و فواید محصولات سویا برای قبل و بعد از یائسگی را در زنان بررسیکند. IFهای سویا تا حدود قابل قبولی در تسکین علائم یائســگی مؤثرند. مکملهای حاوی مقادیربیشتر دیدازین و جنیستین و S اکوئول ممکناست، سود بیشتری داشته باشند. مصرف غذاهایحاوی سویا با شــیوع کمتر سرطان سینه و رحمدر مطالعات مشاهده ای همراه بوده است. اثر IFهاثابت شده است و تاثیر مثبت بر اســتخوان تقریباIFهای سویا بر بیماریهای قلبی و عروقی درحالبررسی است. یافته ها نشــان میدهد درمان با IFدر زنان قبل از یائسگی نسبت به بعد از آن ،سود بیشتری داشته و مفیدتر است. با وجود این که مطالعات بیشتری برای بررسی و مقایسه اثر در زنانی که باکتریهای روده آنها توانایی تبدیــل دیدازین به اکوئول را دارد ،صورت نگرفته اما اگر اثر بیشــتری داشتهباشد میتواند برای مردان هم مفید باشد. ما یک مداخله یک ساله دو ســر کور تصادفی اجرا کردیم(کنترل دارونما) با مکمل S اکوئول طبیعی برای93 زن ژاپنی یائســه غیر تولیدکننــده اکوئول.
شــرکت کنندگان، به طور تصادفی به چهار گروه تقسیم شدند:
- دارو نما
- 2 میلی گرم مکمل اکوئول در روز
- 6 میلی گرم مکمل اکوئول در روز
- 10 میلی گرم مکمل اکوئول در روز.
این یافته ها نشان میدهد که 10میلی گرم مکمل اکوئل طبیعی در روز میتواند ســامت استخوان را در زنان یائسه غیر تولیدکننده آن، بدون اثرات جانبی مضر،بهبود ببخشد.چندین باکتــری روده توانایــی تبدیل دیدازین به اکوئول را نشــان دادند. در انکوباســیئن پنج گونه از آنها، طی بیســت و چهار ساعت ،دیدازین کاملا به اکوئول تبدیل شــد. تمامی گونه ها گرم مثبت، میله ای، بدون اسپورو بی هوازی بودند. درتقسیم بندی براســاس ژن باکتری ها در خانواده اریوباکتریاسه قرار دارند. با مشخص شدن اثراتفارماکولوژیک IFها ،مکمل اکوئول ساخته شد.Watanabe، اثــرات فارماکولوژیــک مکمــل 10و30میلی گرمی، S اکوئول را بررســی کرد.هیچ عارضه جانبی دیده نشــد اما در دو جنس،تفاوت هایی وجود داشت. هیچ تغییر بیولوژیکیدر سرم با مصرف خوراکی دیده نشد و هیچ اثری بر هورمونها با این دو وجود نداشت.
بی خطر بودن
دوز ایمن مصــرف IFها ،میتوانــد از رژیم عادتی روزانه تخمین زده شود. اطلاعات مربوط به مصرف استروژن گیاهی در جمعیت های مختلف تاکنون ناکافی بوده اســت. مداخله هــا روی 1700 نفر،ماموگرافی شش ماه تا ســه سال را بررسی کرده ودوز IFاز 40 تا 120میلی گرم در روز بوده است. درهیچ مداخلهای، مصرف IFها، اثر جانبی نداشت و بزرگ شدن سایه پستان در هیچ موردی دیده نشد. مطالعه شــانگهای ســال 2005 ،گزارش داد که مصرف ســویا قبل از تشخیص ســرطان سینه ارتباطی با پیش آگهی آن نــدارد. دراین مطالعه 1459 بیمار با سرطان پستان را شامل شد که 25تا 64 سال سن داشتند و به سه گروه براساس مقدار مصرف تقسیم شدند. در مقایسه، گروه با بیشترین مصرف با گروه کمترین مصرف ،هیچ ارتباطی بین پروتئین ســویا و مصرف IFبــا پیش آگهی و زنده ماندن بیماران سرطان دیده نشد. در مطالعه دیگری که توسط گروه شانگهای روی سرطان پستان انجام شد، 5043 بیمار به صورت کوهورت بررسی شدند که شش ماه از تشخیص بیماری شــان میگذشت و نشــان داده شد که مصرف سویا (چه پروتئین ســویا چه IF آن) بانتایج خوبی همراه اســت. ضریــب خطر (HR )گروه با بالاترین میزان مصرف نســبت به گروه کمترین میزان مصــرف ، 69.0 برای مرگومیرکلــی و 61.0برای عــدد مرگومیــر مرتبط بابیماری بود. در مطالعاتی تحت عنوان مداخله های استروژن و پروژستین یائسگان (PEPI )پس از تنها یکدوره سه ساله %4.2 از گروه دارونما بافت رحمغیرطبیعی داشتند (هایپرپالزی یا بدخیمی) در مطالعه شانگهای با مصرف غذاهای حاوی احتمال بروز این تغییرات افرایش نیافت.جایگزینی اســتروژن ،روش درمانی ارجح بوده و گرگرفتگــی را تا 90 درصــد کاهش میدهد.هورمون درمانی بااین وجود در 10 درصد از زنان یائسه، کنترااندیکه میباشــد و حتی زنانی که هورمون درمانی برای شــان تجویز می شود نیز زیاد نتیجه بخش نیست زیرا حدود دوسوم آنهاطی دو سال ،درمان خود را قطع میکنند.بعدهــا، نتایج مداخله نشــان داد کــه مضرات هورمون درمانی از فواید آن بیشــتر اســت. IFهامیتوانند جایگزینــی برای اســتروژن درمانیباشــند. مونرو و همکاران، ۹۲ مداخله تصادفی9629را بررســی کردند کــه در آن مجموعــاشــرکت کننده وجود داشت. شیوع کلیه عوارض جانبی در گروه اســتروژن گیاهی و گروه کنترل به ترتیب 7.36% و 38 % بــود .(2 .5 P )در بین عــوارض جانبی،میزان بروزعــوارض مربوط به دستگاه گوارش بیشــتر بود اما درعوارض زنان ومامایی، اســکلتی عضلانی، نورولوژیک ،تفاوت خاصی بین دو گروه نداشــت. براســاس شواهد موجــود ،اینگونــه جمع بندی شــد که مکمل اســتروژن گیاهی در مجموع عــوارض جانبی خاصــی ندارند و تنها اندکی ،عوارض گوارشــی را افزایش میدهند. میــزان خونریزی واژینال وهایپرپالزی آندومتر و سرطان آندومتر و سرطان پســتان در گروه مصرف کننده استروژن گیاهی افزایش قابل توجهی نداشت. مصرف IF در زنان جوان، میزان 17بتا اســترادیول در طول سیکل قاعدگــی را کاهش میدهــد و SHBG ،به طور واضح حدود 10 درصد افزایش پیدا کرد. DEASآلدوســترون و تستوســترون در فاز فولیکولار ولوتئال، پاســخهای متفاوتی را نشان دادند. T3وT4، در واکنــش به مصرف IF در فــاز فولیکولارافزایش نشــان دادند اما در فــاز لوتئال کاهش یافتند. ایــن تغییرات نشــان میدهند که IFهاعالوه بر گیرنده های استروژنی بر محور هیپوفیز-هیپوتالاموس – غددی نیز اثر میگذارند.
جمع بندی
شیوع پایین سرطان پستان و پروستات، بیماری قلبــی و گرگرفتگی در ژاپــن در ابتدای دهه نود توجهــات را به خود جلب کرد و بــر روی اثر بلند مدت و احتمالی سویا و IFها در پیشگیری از این بیماری هــا ، مطالعات فراوانی صــورت گرفت واثرات آنها مشخص شد. به نظر میرسد S اکوئول قویترین استروژن گیاهی باشد و مکمل های آنبرای زنان یائســه و زنان جوان بــا علائم پیش ازیائسگی فراهم آمده است. کمیته سالمت غذایی یک ارزیابی ایمنی برای IFها در سال 2001 انجام داد. چای، شیر ســویا و نوشیدنی های حاوی 40میلی گرم IFهای کونژوگه موجود است که معادل25میلی گرم از فرم آگلیکون است. در سال 2006کمیته مصرف مکمل، IFها را بررسی کرد و سقف مصرف روزانه آگلیکــون IF، 300 میلی گرم در رژیم غذایی معمول تنظیم شد. سطح پیشنهادی آنها برای مصــرف ایمن آگلیکون 70-75میلیگــرم در روز بود. ژاپنیها به طــور معمول روزانه200میلی گرم مصرف میکنند اما سطح پیشنهادمصرف باید در مطالعات آتی مشخص شود.
