بیمارستانها از مهمترین مراکزی هستند که بار تامین سلامت را بر دوش دارند و در صف اول درمان بیماران قرار دارند .بیمارستانها از قدیم الایام در تامین سلامت مردم نقش یه سزائی داشتند و این خود بهانه ای شد تا به تاریخچه بیمارستان در جهان و ایران بپردازیم.
اولین بیمارستان جهان
شاید بتوان اولین بیمارستان جهان به شکل امروزی را در سریلانکای امروزی در سالهای حدود ۴۳۰ قبل از میلاد حضرت مسیح شکل گرفته است و بعد از آن در قرن اول قبل از میلاد، رومیها نوعی بیمارستان یا مرکز درمانی برای ارایه خدمات درمانی به گلادیاتورهای زخمی در شهرها ایجاد کردند و نام «Valetudinaria» بر آن نهادند.
قدیمی ترین مراکز درمانی ایران
دربارهي وجود قديميترين مركز درماني ايران مانند برخي بناها و مكانهاي ديگر، ديدگاههاي متفاوتي وجود دارد؛ اما يكي از مباحثي كه دربارهي قديميترين مركز درماني، مريضخانه يا بيمارستان مطرح شده، هرچند افراد محدودي به آن اشاره کردند، وجود قديميترين مركز درماني ايران در قم است.
مریت هاکس انگلیسی كه در سال 1311 با كشتي به ايران آمد، در کتاب سفرنامهي خود به ايران با نام «ایران: افسانه و واقعیت» این قضيه را كه مرحوم آیتالله العظمی شیخ عبدالکریم حائری ـ مؤسس حوزهي علمیه قم ـ نخستين مرکز درمانی ایران را در شهر قم بنا كرد، تاييد كرده است.
او در کتابش در خصوص اولین مراکز درمانی اینطور نوشته است که: «دو بیمارستان خوب در قم در دست ساخت است که یکی به همت مردی قمی و دیگری به همت مردی از تهران ساخته میشود. قبل از احداث این دو بیمارستان، خدمات پزشکی منحصر به بیمارستانی قدیمی و 30 تختخوابی بود که از درآمد شخصی مرجع بزرگ روحانی اداره می شود.
وی در ادامه کتاب در جایی دیگر به نقل از یکی از نوادگان مؤسس حوزهي علمیه گفته است: تأسیس اين مرکز درمانی احتمالا به سالهای 1303 یا 1304 ميرسد. آیتالله العظمی حائری این مرکز درمانی را براي طلبهها ساخته بود که البته مردم عادی نیز به آن مراجعه میکردند. این بیمارستان 30 تختخوابی ظاهرا در کوچهي «حرم» واقع شد بود. اين كوچه و بيمارستان اکنون تخریب شده و جزو شبستان جدید حرم حضرت معصومه (س) قرار گرفتهاند.
قدیمی ترین بيمارستان تهران
مدارك و مستندات اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران وجود دارد كه بر نظر بيشتر صاحبنظران صحه ميگذارد و اين گمان را به يقين تبديل ميكند كه بيمارستان «سينا» نخستين بيمارستان در ايران است كه در زمان ناصرالدينشاه قاجار و اميركبير بنا نهاده شده است.
ناصرالدين شاه در یکی از سفرهایش به کشورهای غربی، با مشاهدهي بیمارستانها، پس از بازگشت به تهران تصمیم گرفت تا بیمارستانی را در تهران دایر کند. به همين دليل، ناظم الاطبا، پزشک مخصوص خود را مأمور تأسیس نخستین بیمارستان تهران کرد.ناظم الاطبا در سال ۱۲۹۰ هجری قمری نخستین بیمارستان تهران و ایران را در خيابان مريضخانه (میدان حسنآباد فعلی) و در محلهای به نام «هشت گنبد» تأسیس كرد.
این بیمارستان تا سالها به نام «مریضخانه دولتی» نامیده میشد. پس از آنکه این بیمارستان شروع به فعالیت کرد، ناظم الاطبا به ناصرالدینشاه پیشنهاد کرد تا در این بیمارستان، پزشکان تربیتشدهي ایرانی به معالجهي بیماران بپردازند. پس از آن و با موافقت ناصرالدینشاه، تدریس رشتهي طب در مدرسهي دارالفنون پذیرفته شد و هر سال تعدادی دانشجو بهمنظور فراگیری دانش پزشکی به این مدرسه وارد میشدند. این دانشجويان همزمان در مریضخانهي دولتی و تحت نظر پزشکان غربی به کارآموزی ميپرداختند.
«مریضخانه دولتی» پس از چندی در سال ۱۳۱۹ به پاس زحمات پدر طب ایران به نام بیمارستان «سینا» نامگذاري شد. این بیمارستان سالهای متمادی، محلی برای درمان بیماران بود.
پِوهشگران معتقدند: بيمارستان سينا نخستين بيمارستان ايران و تهران است كه اكنون در خيابان امام خميني (ره) قرار دارد. اين بنا در دورهي ناصرالدينشاه به نام «مريضخانهي دولتي» ايجاد و يك فضاي بيمارستاني ساخته شد كه در دورهي پهلوي اول بهطور كامل تخريب و از آن زمان تا دورهي پهلوي دوم به جاي آن بيمارستان سينا بازسازي شد و توسعه پيدا كرد كه پس از مدتي در فهرست آثار ملي نيز به ثبت رسيد.
اولین درمانگاه تهران
سيداحمد محيط طباطبايي دربارهي نخستين درمانگاه تهران توضيح داد: درمانگاه «نجمآبادي» (وزيري) در كوچهي «سخنور» بين وليعصر (عج) و شيخهادي ساخته شد. اين مكان كه اكنون غيرفعال است، در دوم شهريورماه 1377 در فهرست آثار ملي ثبت شد.
براساس تابلوي اطلاعاتي كه روي ديوار اين بنا توسط سازمان زيباسازي شهرداري تهران نصب شده است، بيمارستان «وزيري» با وصيت ميرزا عيسي توسط حاج شيخ هادي نجمآبادي در فاصلهي سالهاي 1275 تا 1279 هجري شمسي ساخته شد. اين بيمارستان پس از چند سال فعاليت مستمر در سال 1350 مستهلك و به متولي وقت برگردانده شد. در سال 1355 وزارت بهداري وقت، بيمارستان را با هدف ساخت بيمارستاني جديد تخريب كرد، اما هيچ اقدامي صورت نگرفت تا اينكه در سال 1360 تعدادي از پزشكان و افراد خاندان نجمآبادي بخشي از بنا را بازسازي كردند.
البته به گفتهي يكي از ساكنان اين منطقه، هنوز وضعيت ساختمان بيمارستان «وزيري» بلاتكليف است.
اولین داروخانه ایران
رييس ايكوم ايران در ادامهي سخنانش اظهار كرد: پس از ساخته شدن نخستين بيمارستان توسط ناصرالدينشاه يك داروخانه نيز در خيابان چراغبرق (اميركبير كنوني) ساخته شد كه حالا وسايل مربوط به آن در موزهي تاريخ پزشكي ايران بهنمايش گذاشته شده است. هرچند در دورهي رضاشاه 12 داروخانهي مدرن در محلهي عودلاجان توسط يهوديها ايجاد شد، اما اكنون بسياري از آنها از بين رفتهاند.
محيط طباطبايي بيمارستان «نجميه» را يكي ديگر از بيمارستانهاي تاريخي تهران دانست كه توسط مادر دكتر مصدق (ملک تاج خانم نجم السلطنه) در دورهي پهلوي در سال 1306 ساخته شد و در مردادماه 1382 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد.
نظرات بسته است