درمان بی اختیاری ادراری ناشی از دارو

درمان بی اختیاری ادراری ناشی از دارو

اختیار بی اختیاری ادرار

عارضه بی اختیاری ادراری، هر 2 گروه زنان و مردان را به ویژه در دوران سالمندی درگیر می کند. داروهایی نظیر استروژن های خوراکی،آلفابلاکرها،سداتیو-هیپنوتیک ها،ضدافسردگی ها،آنتی سایکوتیک ها، مهارکننده های آنزیم تبدیل آنژیوتانسین، دیورتیک های لوپ،داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و بلوک کننده های کانال کلسیمی هر کدام به درجاتی باعث شروع یا تشدید بی اختیاری ادراری می شوند. بنابراین در هنگام بررسی سوابق مصرف دارویی بیمار، آگاهی از داروهایی که بی اختیاری ادراری ایجاد می کنند الزامی است.

در افراد سالم، با وجود تولید مستمر ادرار توسط کلیه ها، تخلیه ادرار در فواصل متعددی در طول روز انجام می شود. این وضعیت به معنای آن است که مثانه باید بتواند برای ساعات متمادی ادرار را در خود نگه دارد. بنابراین، عضلات مجاری خروجی مثانه باید بتوانند در برابر خروج ادرار مقاومت کنند.  برهم خوردن این عملکرد در مثانه، باعث بی اختیاری ادرار می شود.عوامل متعددی ممکن است در بی اختیاری ادرار مقصر باشند؛ برخی بیماری ها و داروها را باید از آن جمله شمرد.همانطور که گفته شد، داروهای مختلفی به عنوان عوامل احتمالی بی اختیاری ادراری شناخته شده اند؛ آنتاگونیست های آلفا-آدرنوسپتور، آنتی سایکوتیک ها،بنزودیازپین ها،ضدافسردگی ها و داروهای مورد استفاده برای هورمون درمانی جایگزین. داروها به طور معمول پس از متابولیزه شدن در ادرار ترشح می شوند. بنابراین، مجاری ادراری تحتانی در معرض عوارض ناخواسته دارویی هستند. به علاوه، کارسینوژن ها وعوامل التهابی موجود در ادرار، در هنگام حبس ادرار در مثانه برای مدت طولانی در تماس نزدیک با اپیتلیوم پوشاننده آن هستند و ممکن است مسبب انواع مختلف بی اختیاری ادراری باشند.

شیوع بی اختیاری ادرار با افزایش سن بیشتر می شود. به طور معمول 38درصد از زنان و 17 درصد مردان به بی اختیاری ادرار مبتلا می شوند.در گروه زنان ،در سنین 60 تا 64 سالگی شیوع بی اختیاری ادراری 12.5 درصد است.در سنین بالای 85 سال این رقم به 21درصد می رسد. در مردان شیوع بی اختیاری ادراری در سنین 60 الی 64 سال، 11درصد است که این میزان در سنین بالای 85 سال، به 31 درصد افزایش می یابد.

داروها و بی اختیاری ادراری

داروهایی که به طور معمول در بی اختیاری ادراری مقصر درنظر گرفته می شوند عبارتند از آنتی کولینرژیک ها، آگونیست های آلفا-آدرنرژیک، آلفا-آنتاگونیست ها،دیورتیک ها،بلوک کننده های کانال کلسیم، سداتیو-هیپنوتیک ها، مهارکننده های آنزیم تبدیل آنژیوتانسین و داروهای ضدپارکینسون.

بر اساس مکانیسم اثر دارو، نوع بی اختیاری ادراری ایجاد شده متفاوت خواهد بود. شناخت داروهای هر کدام از گروه های نامبرده، به ویژه در سالمندان که به طور همزمان از چندین دارو استفاده می کنند، ضروری است. به عبارت دیگر، عامل دارویی یا هر فاکتور دیگری که باعث احتباس مزمن ادرار شود می تواند باعث افزایش فشار داخل مثانه و نشت ادرار شود. بنابراین داروهایی که مصرف آنها احتباس ادراری به دنبال دارد، به طور غیرمستقیم منجر به سرریز شدن ادرار می شوند.

آنتاگونیست های آلفا-آدرنرژیک:  تحریک آدرنوسپتورهای آلفا با نوراپی نفرین، باعث افزایش مقاومت مثانه در برابر خروج ادرار می شود. نشان داده شده است که آدرنوسپتورهای آلفا ،عملکرد بخش تحتانی مجاری ادراری را به دنبال اثر مستقیم بر عضلات صاف و نیز در سطح پایانه های عصبی در نخاع تحت تاثیر قرار می دهند. بلوک گیرنده های مذکور با داروهایی نظیر پرازوسین،،دوکسازوسین و ترازوسین باعث کاهش مقاومت مثانه در برابر خروج ادرار و در نهایت بی اختیاری ادراری می شود.

یک مطالعه نشان داده است که استفاده از آلفا بلاکرها باعث افزایش خطر بی اختیاری ادراری تا 5 برابر معمول می شود. فنوکسی بنزامین، یک آنتاگونیست غیراختصاصی آدرنوسپتور آلفا ، نیز با بی اختیاری ادراری مرتبط شناخته شده است. توجه داشته باشید که بسیاری از داروهای ضدافسردگی و آنتی سایکوتیک ها فعالیت آنتاگونیستی آدرنوسپتور آلفا را نشان می دهند.

آگونیست های آلفا-آدرنرژیک: آگونیست های آلفا-آدرنرژیک نظیر کلونیدین و متیل دوپا ،  اثر نوراپی نفرین بر گیرنده را تقلید می کنند. در نتیجه ممکن است باعث انقباض گردن مثانه و متعاقب آن احتباس ادراری و بی اختیاری ادراری ناشی از سرریز شدن ادرار شوند.

آنتی سایکوتیک ها: در میان آنتی سایکوتیک ها، کلرپرومازین،تیوریدازین، کلرپروتیکسن،تیوتیکسن،تری فلوپرازین،فلوفنازین( شامل انانتوات و دکانوات)، هالوپریدول و پیموزاید با بی اختیاری ادراری مرتبط شناخته شده اند. دوزهای متفاوتی از آنتی سایکوتیک ها ممکن است بی اختیاری بدهند و نیز برخی افراد ممکن است در ساعات ابتدایی شروع آنتی سایکوتیک ها دچار بی اختیاری شوند. در اغلب موارد با قطع دارو ،بی اختیاری برطرف می شود. آنتی سایکوتیک های تیپیک، آنتاگونیست دوپامین هستند و بی اختیاری ادراری اضطرابی ایجاد می کنند. حال آن که آنتی سایکوتیک های آتیپیک، آنتاگونیست گیرنده های سروتونین هستند. اگر امکان قطع آنتی سایکوتیک در مورد بیمارتان وجود ندارد، می توان با تجویز دسموپرسین، پسودوافدرین،اکسی بوتینین، بنزتروپین،تری هگزیفنیدیل و آگونیست های دوپامین آن را کنترل کرد.

ضدافسردگی ها:گروه های مختلف ضدافسردگی ها هر کدام مکانیسم اثر متفاوتی دارند. به طور کلی اغلب ضدافسردگی ها با لبریز شدن ادرار باعث بی اختیاری می شوند. بیشتر ضدافسردگی ها مهار کننده نوراپی نفرین و بازجذب سروتونین هستند. برخی هم آنتاگونیست گیرنده های آدرنرژیک، کولینرژیک یا هیستامینرژیک محسوب می شوند.

دیورتیک ها:  دیورتیک ها در کل باعث افزایش تولید ادرار توسط کلیه ها می شوند. بنابراین این دسته دارویی ممکن است به دنبال پر شدن حجم مثانه باعث بی اختیاری ادرار باشند.

بلوک کننده های کانال کلسیم:این داروها انقباض پذیری عضلات صاف موجود در مثانه را کاهش می دهند.در نتیجه احتباس ادرار و نشت آن رخ خواهد داد.

سداتیو-هیپنوتیک ها: این گروه دارویی باعث بی تحرکی ثانویه به اثر سداتیو دارو می شوند.در نتیجه ادرار نشت می کند. به علاوه، بنزودیازپین ها می توانند باعث شلی عضلات مثانه شوند.

مهارکننده های آنزیم تبدیل آنژیوتانسین و بلوک کننده های گیرنده آنژیوتانسین: سیستم رنین-آنژیوتانسین بخصوص در مثانه و اورترا موجود است. بلوک شدن گیرنده های آنژیوتانسین توسط مهارکننده های آنزیم تبدیل آنژیوتانسین یا بلوک کننده های گیرنده آنژِیوتانسین باعث کاهش تون اسفنکتر اورترا و در نهایت بی اختیاری ادراری می شوند. مهارکننده های آنزیم تبدیل آنژیوتانسین به دلیل عارضه سرفه نیز ممکن است باعث نشت ادرار شوند. چنین وضعیتی بخصوص در بیماران زن دریافت کننده انالاپریل شایع است.

استروژن ها: یک مطالعه نشان داده است که استروژن خوراکی یا ترنس درمال با یا بدون پروجستین، باعث افزایش 45 الی 60 درصدی خطر بی اختیاری ادراری در زنان سالمند می شود.مطالعه دیگری نیز به نقش استروژن های خوراکی در افزایش بی اختیاری ادراری تا 80 درصد اشاره داشته است.

هیدروکسی کلروکین: این دارو اخیرا به عنوان داروی مقصر در بی اختیاری ادراری شناخته شده است. در یک مطالعه، یک خانم 71 ساله بی اختیاری ادراری را به دنبال مصرف هیدروکسی کلروکین در دوز متداول برای استفاده از این دارو در درمان آرتریت روماتوئید نشان داده. بی اختیاری ادراری در این بیمار پس از قطع مصرف دارو برطرف شد.

منبع:U.S.Pharmacist